น้อมรำลึกในพระมหากรุณาธิคุณ “พระมารดาแห่งการคุ้มครองความหลากหลายทางชีวภาพ” ตอนที่ 1

By ฐิทิพงษ์ ธีระประเสริฐสิทธิ์ Last updated Nov 6, 2025

นับตั้งแต่สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง เสด็จดำรงพระอิสริยศสมเด็จพระบรมราชินีแห่งพระราชอาณาจักรไทย เมื่อปี พ.ศ. ๒๔๙๓ พระองค์ได้ทรงประกอบพระราชกรณียกิจนานัปการเพื่อปกป้องและคุ้มครองสรรพชีวิตทั้งหลาย ซึ่งล้วนเป็นองค์ประกอบสำคัญของความหลากหลายทางชีวภาพ อันเป็นทรัพยากรพื้นฐานในการดำรงชีวิตของประชาชนชาวไทย พระองค์ทรงตระหนักว่าธรรมชาติ คือ สายใยแห่งชีวิตที่มีความเชื่อมโยงและพึ่งพาอาศัยกันอย่างลึกซึ้ง จึงทรงให้ความสนพระราชหฤทัยอย่างยิ่งในการอนุรักษ์ทรัพยากรป่าไม้ อันเป็นแหล่งอาศัยของพืชและสัตว์นานาชนิด และเป็นต้นกำเนิดของลำน้ำสำคัญทั่วประเทศ พระองค์ทรงเล็งเห็นว่าการเปลี่ยนแปลงของธรรมชาติส่วนใดส่วนหนึ่งย่อมส่งผลกระทบต่อสมดุลของระบบนิเวศโดยรวม พระราชกรณียกิจและพระราชดำรัสในโอกาสต่างๆ สะท้อนถึงความห่วงใย ความใส่พระราชหฤทัย และพระปณิธานอันแน่วแน่ในการอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติและความหลากหลายทางชีวภาพ ซึ่งได้กลายเป็นจุดเริ่มต้นของโครงการพระราชดำรินานัปการที่ดำเนินการและประสบผลสำเร็จอย่างต่อเนื่องตั้งแต่อดีตจนถึงปัจจุบัน ตลอดระยะเวลาที่ผ่านมา โครงการตามพระราชดำริต่าง ๆ ที่ทรงริเริ่มขึ้น ล้วนสะท้อนให้เห็นถึงพระปรีชาสามารถและพระมหากรุณาธิคุณอันหาที่สุดมิได้ อาทิ การสร้างป่าเพื่อคืนธรรมชาติให้แก่ผืนดินและ เป็นถิ่นอาศัยของสัตว์ป่านานาชนิด การเพาะเลี้ยงและขยายพันธุ์สัตว์ป่า การอนุรักษ์พันธุ์สัตว์หายาก นอกถิ่นอาศัยเพื่อนำกลับคืนสู่ธรรมชาติ ตลอดจนการฟื้นฟูทรัพยากรสัตว์น้ำให้กลับมาอุดมสมบูรณ์ดังเช่น ในอดีต พระราชกรณียกิจอันทรงคุณูปการเหล่านี้ได้เป็นที่ประจักษ์ ทั้งในประเทศและในเวทีโลกด้านการอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติ โดยพระองค์ทรงเป็นผู้นำที่เปี่ยมด้วยพระเมตตาต่อสรรพชีวิตเสมือนมารดาที่ดูแลบุตร สมควรอย่างยิ่งที่รัฐบาลและปวงชนชาวไทยจะสำนึกในพระมหากรุณาธิคุณ ตลอดจนแสดงความกตัญญูและน้อมนำแนวทางที่พระองค์ทรงปฏิบัติไว้มาเป็นแบบอย่างในการดำเนินงานด้านการอนุรักษ์ต่อไป พระราชกรณียกิจอันทรงคุณูปการเหล่านี้ได้เป็นที่ประจักษ์ ทั้งในประเทศและในเวทีโลกด้านการอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติ โดยพระองค์ทรงเป็นผู้นำที่เปี่ยมด้วยพระเมตตาต่อสรรพชีวิตเสมือนมารดาที่ดูแลบุตร รัฐบาล จึงได้เสนอการน้อมเกล้าฯ ถวายพระราชสมัญญา “พระมารดาแห่งการคุ้มครองความหลากหลายทางชีวภาพ” เพื่อเฉลิมพระเกียรติเนื่องในโอกาส ปีสากลแห่งความหลากหลายทางชีวภาพ ค.ศ. 2010 (พ.ศ. 2553) ตามมติคณะรัฐมนตรีเมื่อวันที่ 9 พฤศจิกายน 2553 พระองค์ทรงประกอบพระราชกรณียกิจด้านการอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติและความหลากหลายทางชีวภาพของประเทศอย่างต่อเนื่องและยาวนาน บรรลุผลสำเร็จอย่างเป็นรูปธรรม ใน 6 ด้านสำคัญ ได้แก่ 🌼 พรรณไม้ : ส่งเสริมการอนุรักษ์พันธุ์ไม้พื้นถิ่นและพรรณไม้หายากของไทย 🌼 สัตว์ป่า : การดูแลและฟื้นฟูประชากรสัตว์ป่าหลายชนิดให้คงอยู่ในธรรมชาติ 🌼 สัตว์ทะเล : การอนุรักษ์สัตว์ทะเลหายาก เช่น พะยูน เต่าทะเล และโลมา 🌼 ระบบนิเวศทะเลและชายฝั่ง : ความอุดมสมบูรณ์ของป่าชายเลนและแนวปะการัง ซึ่งเป็นแหล่งอาศัยของสิ่งมีชีวิตนานาชนิด 🌼 ระบบนิเวศแหล่งน้ำในแผ่นดิน : ส่งเสริมการดูแลแม่น้ำ ลำคลอง หนอง บึง และพื้นที่ชุ่มน้ำให้คงความสมดุลทางธรรมชาติ 🌼 ระบบนิเวศป่าไม้ : การฟื้นฟูและอนุรักษ์ป่าไม้ เพื่อเป็นแหล่งต้นน้ำและที่อยู่อาศัยของสัตว์ป่า ดังนั้น เพื่อเทิดพระเกียรติสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวงในฐานะ “พระมารดาแห่งการคุ้มครองความหลากหลายทางชีวภาพ” เนื่องในปีสากลแห่งความหลากหลายทางชีวภาพ ค.ศ. 2010” สำนักงานนโยบายฯ จึงได้เรียบเรียงพระราชกรณียกิจด้านการอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติและความหลากหลายทางชีวภาพของประเทศผ่านการจัดแสดงนิทรรศการ อาทิ

🌷 นิทรรศการ “มองความหลากหลายทางชีวภาพของประเทศไทยผ่านโครงการ และกิจกรรมตามพระราชดำริสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง” ในการประชุมสมัชชาภาคีอนุสัญญาว่าด้วยความหลากหลายทางชีวภาพ สมัยที่ 10 ณ เมืองนาโงยา ประเทศญี่ปุ่น

🌷 นิทรรศการ “พระมารดาแห่งการคุ้มครองความหลากหลายทางชีวภาพ” ณ จามจุรีสแควร์

🌷 นิทรรศการ “ใต้ร่มพระบารมี คุ้มครองสรรพชีวิต” ในการจัดนิทรรศการเฉลิมพระเกียรติ “ป่าเล็กในเมืองใหญ่ เฉลิมพระเกียรติ 80 พรรษา สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง ณ สวนสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ฯ จตุจักร กรุงเทพฯ

🌷 นิทรรศการ “พระมารดาแห่งการคุ้มครองความหลากหลายทางชีวภาพ” ในการประชุมระดับภูมิภาคอาเซียนด้านความหลากหลายทางชีวภาพ ครั้งที่ 2 (The Second ASEAN Conference on Biodiversity 2016 – ACB 2016) ณ โรงแรมเซ็นทาราแกรนด์แอทเซ็นทรัลเวิลด์ กรุงเทพฯ

🌷 จัดทำหนังสือ“พระมารดาแห่งการคุ้มครองความหลากหลายทางชีวภาพ” ฉบับภาษาไทยและภาษาอังกฤษ ในปี พ.ศ. 2555

ร่วมสืบสานพระราชปณิธาน “พระมารดาแห่งการคุ้มครองความหลากหลายทางชีวภาพ” เพื่อธรรมชาติที่สมบูรณ์และความเป็นอยู่ที่ดีของชาวไทย